અમેરિકાના ટેક્સાસમાં એક એલિમેન્ટરી સ્કૂલ પર 18 વર્ષીય યુવક દ્વારા કરાયેલા આડેધડ ફાયરિંગમાં 19 વિદ્યાર્થી સહિત 21 લોકોનાં મોત થયાં. આ ઘટના પછી રાષ્ટ્રપતિ જો બાઇડને બંદૂકલોબી પર રોષિત થઈને કહ્યું હતું કે આ લોબી વિરુદ્ધ ઊભા થવાનો સમય આવી ગયો છે. અમેરિકામાં બંદૂક એટલે કે ગન ફાયરિંગની ઘટનાઓ હાલનાં વર્ષોમાં ઝડપથી વધી રહી છે. એનું કારણ ત્યાંનું ગનકલ્ચર માનવામાં આવે છે. અમેરિકામાં ગન ખરીદવી દુનિયામાં સૌથી સરળ બની ગયું છે અને દુનિયામાં સૌથી વધુ સિવિલ ગન અમેરિકામાં જ છે.

એવામાં ચાલો… સમજીએ આખરે શું છે અમેરિકાનું કુખ્યાત ગનકલ્ચર? કઈ રીતે દર વર્ષે હજારો લોકોના જીવ લે છે આ ગનકલ્ચર? આ ખતરનાક અમેરિકી કલ્ચર આખરે બદલતું કેમ નથી?

અમેરિકામાં ફળ અને શાકભાજી ખરીદવા જેવી છે બંદૂકની ખરીદી
અમેરિકામાં ગનકલ્ચરનો ઈતિહાસ લગભગ 230 વર્ષ જૂનો છે. 1791માં બંધારણના બીજા સંશોધન અંતર્ગત અમેરિકા નાગરિકોને હથિયાર રાખવા અને ખરીદવાનો અધિકાર આપવામાં આવ્યો. અમેરિકામાં આ કલ્ચરની શરૂઆત ત્યારે થઈ હતી, જ્યારે ત્યાં અંગ્રેજોનું શાસન હતું. એ સમયે ત્યાં સ્થાયી સિક્યોરિટી ફોર્સ ન હોવાથી લોકોને પોતાની અને પરિવારની સુરક્ષા માટે હથિયાર રાખવાનો અધિકાર આપવામાં આવ્યો, પરંતુ અમેરિકાનો આ કાયદો આજે પણ જારી છે.

અમેરિકામાં ગનકલ્ચર દુનિયામાં સૌથી વધુ કુખ્યાત છે. એવું મનાય છે કે અહીં બંદૂક ખરીદવી શાકભાજી અને ફળ ખરીદવા જેવી બાબત છે. અમેરિકામાં સેંકડો એવા સ્ટોર, શોપિંગ આઉટલેટ અને નાની-નાની દુકાનો છે, જ્યાં બંદૂકો વેચાય છે. સમગ્ર અમેરિકામાં દર વીકએન્ડમાં બંદૂકોનું પ્રદર્શન યોજાય છે. ત્યાં બંદૂકો વોલમાર્ટ જેવી મોટી કંપનીઓના સ્ટોરથી લઈને નાની દુકાનો પર વેચાય છે.

અમેરિકામાં કોઈપણ સામાન્ય માણસ સરળતાથી બંદૂક ખરીદી શકે છે. હથિયારોની આ ખુલ્લેઆમ લેવડદેવડમાં કોઈ તપાસ થતી નથી. તપાસ માત્ર દુકાનમાંથી બંદૂક ખરીદવા પર જ થાય છે. બંદૂક ખરીદતી વખતે ગ્રાહકે એક ફોર્મમાં નામ, સરનામું, જન્મતારીખ અને નાગરિકતાની જાણકારી આપવાની હોય છે. બંદૂક વેચનારે ગ્રાહકની જાણકારી અમેરિકન ગુપ્તચર એજન્સી ફેડરલ બ્યૂરો ઓફ ઈન્વેસ્ટિગેશન એટલે કે FBIને મોકલે છે, જે બંદૂક ખરીદનારના બેકગ્રાઉન્ડની તપાસ કરે છે.

અમેરિકાના ધ ગન કંટ્રોલ એક્ટ (જીસીએ) અનુસાર, રાઈફલ અથવા કોઈપણ નાના હથિયાર ખરીદવાની લઘુતમ ઉંમર 18 વર્ષ હોવી જોઈએ અને હેન્ડગન જેવાં અન્ય હથિયારો ખરીદવાની લઘુતમ ઉંમર 21 વર્ષ હોવી જોઈએ. ત્યાં હથિયારો ખરીદવા માટે જ નહીં, વેચનારની ઉંમર પણ 21 વર્ષથી વધુ હોવી જોઈએ.

અમેરિકામાં માત્ર સમાજ માટે ખતરનાક, ભાગેડુ, નશાખોર, માનસિક રીતે બીમાર અને 1 વર્ષથી વધુ જેલ અને 2 વર્ષથી વધુની સજા પામેલા લોકોને બંદૂક ખરીદવાની મંજૂરી નથી.

અમેરિકા વિશ્વની 5% વસતિ ધરાવે છે, પરંતુ વિશ્વની 46% સિવિલિયન બંદૂકો એકલા USમાં છે.

વિશ્વની 46% બંદૂકો એકલા યુએસ પાસે છે
નાગરિકો પાસે બંદૂકો રાખવાની બાબતમાં અમેરિકા વિશ્વમાં સૌથી આગળ છે. સ્વિટ્ઝર્લેન્ડના સ્મોલ આર્મ્સ સર્વે (એસએએસ)ના અહેવાલ મુજબ, વિશ્વમાં 85.7 કરોડ સિવિલિયન બંદૂકોમાંથી, એકલા અમેરિકામાં 39.3 કરોડ સિવિલિયન બંદૂકો છે. અમેરિકા વિશ્વની 5% વસતિ ધરાવે છે, પરંતુ વિશ્વની 46% સિવિલિયન બંદૂકો એકલા યુએસમાં છે.

ઑક્ટોબર 2020માં ગેલપ સર્વેક્ષણ મુજબ, 44% અમેરિકન પુખ્ત વયના લોકો બંદૂકો સાથે ઘરમાં રહે છે, જેમાંથી ત્રીજા પુખ્ત વયના લોકો પાસે બંદૂકો છે.

દુનિયામાં માત્ર ત્રણ જ દેશ એવા છે, જ્યાં બંદૂક રાખવી એ બંધારણીય અધિકાર છે. અમેરિકા, ગ્વાટેમાલા અને મેક્સિકો, પરંતુ ગ્વાટેમાલા અને મેક્સિકોના લોકો પાસે યુએસ કરતાં ઘણી ઓછી બંદૂકો છે. ઉપરાંત સમગ્ર મેક્સિકોમાં માત્ર એક જ બંદૂક સ્ટોર છે, જે આર્મી દ્વારા નિયંત્રિત છે.

અમેરિકાની વસતિ કરતાં વધુ સિવિલિયન ગન છે
SASના રિપોર્ટ અનુસાર અમેરિકાની વસતિ કરતાં વધુ નાગરિકો પાસે ગન એટલે કે સિવિલિયન બંદૂકો છે. અમેરિકાની વસતિ લગભગ 33 મિલિયન છે અને ત્યાં લગભગ 40 કરોડ સિવિલિયન બંદૂકો છે.

યુએસમાં દર 100 લોકો માટે 120 બંદૂક ઉપલબ્ધ છે. 2011માં આ સંખ્યા 100 લોકોદીઠ 88 બંદૂક હતી. આ મામલે અમેરિકા પછી યમન બીજા ક્રમે છે, જ્યાં દર 100 લોકોમાં 53 બંદૂક ઉપલબ્ધ છે.

અહેવાલો અનુસાર, જાન્યુઆરી 2019 થી એપ્રિલ 2021 સુધીમાં યુએસમાં 7.5 મિલિયન પુખ્ત વયના લોકોએ પ્રથમ વખત બંદૂક ખરીદી. આ સાથે અમેરિકામાં 5 મિલિયન બાળકો સહિત 11 મિલિયન લોકોના ઘરોમાં પ્રથમ વખત બંદૂકો પહોંચી છે. આ સમયગાળા દરમિયાન પ્રથમ વખત બંદૂક ખરીદનાર અડધી મહિલાઓ હતી, જ્યારે લગભગ 40% બંદૂક કાળા લોકો દ્વારા ખરીદવામાં આવી હતી.

અમેરિકામાં ગનકલ્ચર ઘાતક બની રહ્યું છે
અહેવાલો અનુસાર, અમેરિકામાં છેલ્લાં 50 વર્ષમાં બંદૂકની હિંસાથી 15 લાખથી વધુ લોકોનાં મોત થયાં છે. આ સંખ્યા 1776માં અમેરિકાની આઝાદી પછીનાં લગભગ 250 વર્ષોમાં અમેરિકાનાં તમામ યુદ્ધોમાં માર્યા ગયેલા સૈનિકોની કુલ સંખ્યા કરતાં વધુ છે.

યુએસ સેન્ટર ફોર ડિસીઝ કંટ્રોલ એન્ડ પ્રિવેન્શન (સીડીસી)ના રિપોર્ટ અનુસાર, અમેરિકામાં દરરોજ સરેરાશ 53 લોકો બંદૂકને કારણે મૃત્યુ પામે છે. આ અહેવાલ મુજબ, અમેરિકામાં મોટા ભાગની હત્યાઓ – લગભગ 79% હત્યાઓ બંદૂકથી થાય છે.

એક રિપોર્ટ અનુસાર, 2002થી 2011 વચ્ચે અમેરિકામાં ગન કલ્ચરને કારણે દર વર્ષે લગભગ 11,000 લોકોએ જીવ ગુમાવ્યા.

સીએનએનના અહેવાલ અનુસાર, બંદૂકથી થતી હત્યાઓના મામલામાં અમેરિકા વિશ્વમાં સૌથી આગળ છે. 2019 માં યુ.એસ.માં બંદૂક દ્વારા 100,000 લોકોદીઠ લગભગ 4 લોકો માર્યા ગયા હતા, જે અન્ય વિકસિત દેશો કરતાં 18 ગણા વધુ છે.

બંદૂકોથી માથાદીઠ મૃત્યુમાં પણ યુ.એસ. આ કિસ્સામાં, કેનેડા કરતાં યુએસમાં 8 ગણા, યુરોપિયન યુનિયન કરતાં 22 ગણા અને ઓસ્ટ્રેલિયા કરતાં 23 ગણા વધુ મૃત્યુ થયાં છે.

સીડીસી અનુસાર, 2020માં યુ.એસ.માં બંદૂક સંબંધિત ઇજાઓથી 45,222 લોકો મૃત્યુ પામ્યા હતા. 2019માં આવા મૃત્યુની સંખ્યા 38,355 હતી.

માત્ર હત્યા જ નહી, પરંતુ આત્મહત્યાના કિસ્સા પણ વધ્યા છે
ગન કલ્ચરને કારણે અમેરિકામાં હત્યાઓનું પ્રમાણ તો વધ્યું જ છે, પરંતુ એનાથી આત્મહત્યાના કિસ્સાઓ પણ વધ્યા છે. સીડીસીના રિપોર્ટ અનુસાર, 2019માં અમેરિકામાં 23 હજારથી વધુ લોકોએ બંદૂક વડે આત્મહત્યા કરી હતી. આ સમયગાળા દરમિયાન વિશ્વમાં બંદૂક દ્વારા આત્મહત્યાના કુલ કેસોમાં આ 44% છે. તે જ સમયે, 2020 માં આ આંકડો વધીને 24300 થયો. યુએન અનુસાર, 1990 અને 2019 ની વચ્ચે, યુ.એસ.માં બંદૂકથી સૌથી વધુ આત્મહત્યા નોંધાઈ હતી.

સામૂહિક ગોળીબારની ઘટનાઓમાં હજારો લોકો માર્યા ગયા

અમેરિકામાં બંદૂકોના કારણે સામૂહિક ગોળીબાર એટલે કે ગોળીબારમાં અનેક લોકોના મોતની ઘટનાઓ સમગ્ર વિશ્વનું ધ્યાન ખેંચે છે. પરંતુ યુ.એસ.માં સામૂહિક શૂટિંગની કોઈ સ્પષ્ટ વ્યાખ્યા નથી.

FBI અનુસાર, 2000-2020 વચ્ચે યુએસમાં 345 ‘સક્રિય ગોળીબારની ઘટનાઓ’ બની હતી, જેમાં 1024 લોકો માર્યા ગયા હતા અને 1828 લોકો ઘાયલ થયા હતા. તેમાંથી સૌથી ઘાતક ઘટના 2017માં લાસ વેગાસમાં બની હતી, જેમાં 50 લોકો માર્યા ગયા હતા અને 500થી વધુ લોકો ઘાયલ થયા હતા.

શાળાઓમાં ફાયરિંગની સેંકડો ઘટનાઓ બની છે
એજ્યુકેશન વીકના રિપોર્ટ અનુસાર, 2018થી અત્યાર સુધી યુએસમાં 119 શાળાઓમાં ગોળીબારની ઘટનાઓ બની છે. માત્ર 2022માં જ શાળાઓમાં ગોળીબારની 27 ઘટનાઓ બની છે, જેમાં 140 લોકોના મોત થયા છે. 2021માં ગોળીબારમાં 250 લોકોને નિશાન બનાવવામાં આવ્યા હતા, જેમાંથી 103 લોકોના મોત થયા હતા.

અમેરિકામાં બંદૂક સંસ્કૃતિને કેમ નિયંત્રિત કરી શકાતી નથી
અમેરિકાએ 230 વર્ષ પછી પણ ગન કલ્ચર ખતમ કર્યું નથી. આના મુખ્ય બે કારણો છે: પ્રથમ- ઘણા અમેરિકન રાષ્ટ્રપતિથી લઈને ત્યાંના રાજ્યોના ગવર્નર સુધી આ સંસ્કૃતિને જાળવી રાખવાની હિમાયત કરતા આવ્યા છે. થિયોડોર રૂઝવેલ્ટથી લઈને ફ્રેન્કલિન ડી. રૂઝવેલ્ટ, જીમી કાર્ટર, જ્યોર્જ બુશ સિનિયર, જ્યોર્જ ડબ્લ્યુ. બુશ અને ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ સુધી, ઘણા યુએસ પ્રમુખોએ બંદૂક સંસ્કૃતિની હિમાયત કરતા રહ્યા છે.

2020ના ગેલપ રિપોર્ટ અનુસાર, ડેમોક્રેટિક પાર્ટીના 91% સભ્યો કડક બંદૂકના કાયદાની તરફેણમાં હતા. તો બીજી તરફ રિપબ્લિકન પાર્ટીના માત્ર 24% લોકો જ તેની તરફેણમાં હતા. જો બિડેન ડેમોક્રેટિક પાર્ટીના છે જ્યારે ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ રિપબ્લિકન પાર્ટીના છે.

બીજું- બંદૂક બનાવતી કંપનીઓ એટલે કે ગન લોબી પણ આ સંસ્કૃતિના અસ્તિત્વનું મુખ્ય કારણ છે. 2019ના એક રિપોર્ટ અનુસાર, યુએસમાં 63 હજાર લાઇસન્સ ધરાવતા બંદૂક ડીલરો હતા, જેમણે તે વર્ષે અમેરિકન નાગરિકોને 83 હજાર કરોડ રૂપિયાની બંદૂકો વેચી હતી.

નેશનલ રાઈફલ એસોસિયેશન (એનઆરઆઈ) અમેરિકાની સૌથી શક્તિશાળી ગન લોબી છે, જે ત્યાંના સંસદ સભ્યોને પ્રભાવિત કરવા માટે ઘણા પૈસા ખર્ચે છે. આ શક્તિશાળી લોબી બંદૂક સંસ્કૃતિને સમાપ્ત કરવા માટે સૂચિત બીજા બંધારણીય સુધારામાં ફેરફારોનો વિરોધ કરતી રહી છે.

યુ.એસ.ની ઘણી ચૂંટણીઓમાં, બંદૂકો પર પ્રતિબંધની માગણી કરતી લોબી કરતાં બંદૂકતરફી લોબીએ વધુ નાણાં ખર્ચ્યા છે. 2020માં, પ્રો-ગન લોબીએ લગભગ $3.2 કરોડ ખર્ચ્યા હતા, જ્યારે એન્ટી ગન લોબી $2.2 કરોડ ખર્ચવામાં સક્ષમ હતી.

અમેરિકાનાં કેટલાંક રાજ્યો પણ બંદૂક પરના પ્રતિબંધો હટાવતા રહ્યા છે. જૂન 2021માં, ટેક્સાસે તેના નાગરિકોને લાયસન્સ અને તાલીમ વિના હેન્ડગન રાખવાની મંજૂરી આપતું બિલ પસાર કર્યું. એપ્રિલ 2021 માં, અન્ય યુએસ રાજ્ય, જ્યોર્જિયાએ નાગરિકોને પરમિટ અને લાયસન્સ વિના શસ્ત્રો રાખવાની મંજૂરી આપી.

48% અમેરિકનો માને છે કે બંદૂકથી હિંસા એક મોટી સમસ્યા છે
પ્યુ રિસર્ચ સેન્ટરના એપ્રિલ 2021ના સર્વેક્ષણમાં લગભગ અડધા અમેરિકનોએ બંદૂકની હિંસાને દેશ માટે મોટી સમસ્યા ગણાવી હતી. લોકોએ બંદૂકની હિંસાની સમસ્યાને બજેટની ખાધ (49%), હિંસક અપરાધ (48%), ગેરકાયદેસર ઇમિગ્રેશન (48%) અને કોરોના વાઇરસ સંકટ (47%) જેટલી મોટી સમસ્યા ગણી.