જંતુનાશકો તથા તમાકુના કારણે ગુજરાત કેન્સરમાં પંજાબથી આગળ નીકળી ગયું.

, કઠોળમાં ૨.૯ થી ૧૬.૯ પીપીએમ, મગફળીમાં ૩.૦ થી ૧૯.૧ પીપીએમ, લીલા શાકભાજીમાં ૫.૦૦ અને બટાટામાં ૬૮.૫ પીપીએમ મળે છે.

ગુજરાતમાં ડેરીના દૂધમાં ૯૦ ટકા નમૂનાઓમાં ૪.૮ થી ૬.૩ પીપીએમ સુધી ડીલડ્રીન નામનું ઝેર મળી આવ્યું હતું. ખેતીમાં રાસાયણિક ઝેરના ઉપયોગથી નદીઓનાં પાણી પણ ઝેરી બની ગયાં છે. તળાવોનાં પીવાનાં પાણીમાં ૦.૦૨ થી ૦.૨૦ પીપીએમ સુધીના જંતુનાશકો મળી આવ્યા છે. સરકારી ડેટા કહે છે કે વર્ષ ૨૦૧૯ માં ભારતમાં જંતુનાશકોને કારણે ૩૧,૨૦૬ લોકો મૃત્યુ પામ્યા હતા. જંતુનાશકોની લાંબા ગાળાની અસરો ઊમેરીએ તો આ સંખ્યા લાખોમાં હશે.

હજુ પણ એવાં ઘણાં જંતુનાશકો છે, જેને તેમની ખતરનાક અસરોને કારણે અન્ય ઘણા દેશોમાં પ્રતિબંધિત કર્યાં છે, પણ તે ભારતમાં વેચાય છે. સરકારે વર્ષ ૨૦૧૮માં ૯ અને ૨૦૧૯માં ૧૮ જંતુનાશકો પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો; જેમાં બેનોમિલ, કાર્બારીલ, ડાયઝીનોન, ફેનારીમોલ, ફેન્થિઓન, લિન્યુરોન, મેથોક્સી એથિલ મર્ક્યુરી ક્લોરાઇડ, મિથાઈલ પેરાથિઓન, સોડિયમ સાયનાઈડ, થિયોમોટોન, ટ્રાઈડેમોર્ફિલ, એલેક્લોર, ડિક્લોરવોસ, ફોરેટ, ફોસ્ફેમિડોન, ટ્રાયઝોફોસ છે. બિયારણ પર પ્રક્રિયા કરવા માટે વપરાતી જંતુનાશક દવાઓ થિરમ, કેપ્ટાન, ડેલ્ટામેથ્રિન અને કાર્બેન્ડિઝમનો સમાવેશ પ્રતિબંધિત યાદીમાં થાય છે. કુલ ૨૭ જંતુનાશક દવાઓ પર પ્રતિબંધ છે.

અનુપમ વર્મા સમિતિએ ૬૬ જંતુનાશકોની સમીક્ષા કરી અને તેમાંથી ૧૮ જંતુનાશકો પર પ્રતિબંધ મૂકવાની ભલામણ કરી હતી. ૬૬ જંતુનાશકો એવાં છે કે જે વિદેશોમાં પ્રતિબંધિત છે, પણ ભારતમાં વપરાય છે. ૨૭ અન્ય જંતુનાશકોની સમીક્ષા હવે કરવામાં આવશે. મોનોક્રોટોફોસ નામના જંતુનાશકના કારણે હજારો લોકોનાં મોત થયાં છે. બિહારના છપરા જિલ્લાની એક શાળામાં વર્ષ ૨૦૧૩માં મધ્યાહ્ન ભોજન લીધા બાદ ૨૩ બાળકોનાં મૃત્યુ માટે આ જ જંતુનાશકને જવાબદાર ગણવામાં આવ્યું હતું. પાંચ ટકા જંતુઓ, ફૂગ અને રોગ પેદા કરતાં બેક્ટેરિયા ખતરનાક રસાયણોની અસરો સામે પ્રતિરક્ષા પ્રાપ્ત કરે છે. આવા જંતુઓ ધીમે ધીમે વધુ પ્રતિકાર ક્ષમતા ધરાવતી નવી પેઢીઓને જન્મ આપે છે. તેને મારવા માટે વધુ ઝેરીલાં રસાયણો બનાવવા પડે છે.

ખેતરમાં ઉગાડાતાં દરેક ટામેટાં, બટાકા, સફરજન, નારંગી, ચીકુ, ઘઉં, ડાંગર અને દ્રાક્ષ જેવી ખાદ્ય ચીજો પર આ ઝેરી રસાયણોનો છંટકાવ કરવામાં આવે છે. આ ઘાતક તત્ત્વો ફળો, શાકભાજી અને બીજમાં પણ પ્રવેશ કરે છે, જે લોકો ખાય છે. આ ઝેર આપણા શરીરમાંથી પરસેવા, શ્વાસ, મળ કે પેશાબ દ્વારા બહાર નથી આવતું પરંતુ શરીરના કોષોમાં ફેલાઈને અસાધ્ય રોગો અને વિવિધ પ્રકારના કેન્સરને જન્મ આપે છે. રાસાયણિક દવાથી ઉગાડેલા ખેત પેદાશોનું સેવન કરવાથી માથાનો દુ:ખાવો, ત્વચાની સમસ્યા, અલ્સર, એસીડીટી, અપચો અને પછી કેન્સર થાય છે.

ઓલ ઈન્ડિયા ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ મેડિકલ સાયન્સ દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલા સર્વેક્ષણમાં હરિયાણાના રોહતકમાં એલ્યુમિનિયમ ફોસ્ફાઈડની ઝેરી અસરોના ૧૧૪ , ઉત્તર પ્રદેશમાં ૫૫ અને હિમાચલ પ્રદેશમાં ૩૦ ઉદાહરણો મળ્યાં છે. ઉત્તર પ્રદેશમાં જંતુનાશક દવાનો છંટકાવ કરવામાં આવેલા ઘઉંના લોટની પુરીઓ ખાવાથી ૧૫૦ લોકોનાં મોત થયાં હતાં, જ્યારે કેરળમાં કાલિડોલ નામની જંતુનાશક દવા છાંટેલા ઘઉંના લોટના ઉપયોગને કારણે ૧૦૬ લોકોનાં મોત થયાં હતાં.

આ જંતુનાશકોએ લાખો લોકોને કાયમ માટે બીમાર બનાવ્યા છે. જેમાંથી મોટાભાગના લોકો ઉબકા, ઝાડા, અસ્થમા, સાઇનસ, એલર્જી, રોગપ્રતિકારક શક્તિમાં ઘટાડો અને મોતિયાની સમસ્યાનો સામનો કરી રહ્યા છે. માતા બાળકોને સ્તનપાન દ્વારા જંતુનાશક રસાયણોનાં ઝેરી પદાર્થોનું સેવન કરાવે છે, જેના કારણે બાળકોમાં શારીરિક વિકલાંગતાનાં કાયમી લક્ષણો જોવા મળે છે. આ પ્રદૂષણને કારણે મહિલાઓમાં સ્તન કેન્સર વધી રહ્યું છે, ગર્ભાશય અને માસિક ધર્મની નિયમિતતા પર વિપરીત અસર થઈ રહી છે અને પુરુષોની પ્રજનનક્ષમતા સતત ઘટી રહી છે.